TANZİMAT FERMANI 3 Kasım 1839

( Gülhane Hatt-ı Hümayunu – Tanzimat-ı Hayriye )

Devleti dağılmaktan kurtarmanın yolunun yapılacak kanunlarda ve yönetim anlayışında yapılacak değişikliklerden geçtiğini savunan Hariciye Nazırı ( Dışişleri ) Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanan ve padişahında iradesiyle yayımlanan bu fermanın hazırlanmasında;

o       Osmanlı devletinin kendini koruyamayacak kadar güçsüzleşmesi ve Avrupalı devletlerin desteğini sağlamak istemesi

o       Rusyanın Balkanlar üzerindeki milliyetçi politikaları etkili olmuştur.

  3 Kasım 1839 da ilan edilen Tanzimat Fermanının içeriğinde yer alan esaslar ise şunlardır.

• Bütün Osmanlı vatandaşlarının ırz, namus, can ve mal güvenliği devlet garantisi altında olacaktır.
• Vergiler herkesin gelirine göre ve eşit bir şekilde toplanacaktır.
• Askerlik işleri bir düzene sokulacak ve askere almada kur’a usulü uygulanacaktır. Müslüman ve gayr-i müslim her Osmanlı vatandaşı askerlik yapacaktır.
• Mahkemelerdeki yargı üreci herkese açık olacak ve hiç kimse haksız yere idam edilmeyecektir.
• Herkes mal ve mülk edinme hakkına sahip olacak, miras bırakabilecek ve müsadere usulü kaldırılacaktır.
• Rüşvet ve iltimas kesinlikle kaldırılacaktır.
• Herkes kanunlar önünde eşit olacak ve padişahta bundan böyle bu kanunlara uyacaktır.

Önemi

Tanzimat Fermanının ilanı ile birlikte başlayan Tanzimat Döneminde daha çok “hukuk, yönetim ve eğitim” alanlarında ıslahat yapılmıştır.

Halkın isteği ile değil padişahın iradesi ile yayımlanmıştır.

Padişah ilk kez kendi yetkilerini kanunlar karşısında kısıtlamıştır.

Tanzimat Fermanının en önemli özelliği teokrasi ile güçlenmiş olan mutlak monarşinin ( saltanat ) yetkilerinin kanunlarla sınırlandırılmasıdır.

Askerlik “ocak hizmetinden vatan görevi” haline getirilmiştir.

Bu dönemle birlikte Osmanlı Devletinde Osmanlıcılık akımı etkili olmaya başlamıştır.