Türk tarihi' kökenleri yaklaşık 5000 yıl öncesine Orta Asya'ya dayanan Türklerin tarihi. Bugüne kadar çok farklı coğrafyalarda yaşayan ve birçok devlet kuran Türkler'in tarihte bilinen ilk devleti Hun İmparatorluğudur. Türkler Orta Asya'da, Sibirya'da, Ortadoğu'da tarihin akışını yakından etkilemiş bir kavimdir. Türkler ve tarihi hakkında bilgiler, Bizans, Çin, İran, Arap ve Hint kaynaklarından öğrenilmektedir. Türklerin kendi kaynaklarının büyük bir kısmı Moğol istilası sırasında yok olmuştur. Bir kısmı da henüz ortaya çıkarılmamıştır. Türk tarihi'nin temel referansı; Ötüken'de yükselen Orhun Yazıtları'dır. Bunların yanında Türkler ile ilgili pekçok arkeolojik alan bulunmaktadır. Orta Asya medeniyetinden kalan izlerin büyük kısmı, Moğol istilası ile tahrip olmuştur. Türk tarihini yakından etkileyen üç olay vardır:
1-Orta Asya'nın ikliminin değişmesi ve büyük denizlerin kuruması.
2-Orta Asya halklarının büyük kısmının İslamiyet'e girmesi.
3-Moğol istilası.
Mete Orta Asya halkını, Yay çekebilen ve kullanabilen tüm kavimler olarak tanımlamaktadır. Bu tanımlamaya dil de eklenirse; Türk tarihi; Türkçe konuşan Orta Asya kökenli toplulukların tarihidir. Dünya'da bugün pekçok Türkolog bulunmaktadır.
TÜRKLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI
Turklerin Tarih Sahnesine Cikisi ve ilk Turk Devletleri 1 Videodershane
TIKLAYINIZ..
Video Bilgisi
TÜRKLERİN ANA YURDU
Arkeolojik kazılar sonunda ortaya çıkan bulgular, Türk tarihinin günümüzden 4000 yıl öncesine uzandığını göstermektedir.
Son yapılan araştırmalar Türklerin ilk ana yurdu Altay-Sayan dağlarının kuzey batısı, Tanrı dağlarının kuzeyi, Hazar Denizi’nin doğusu, Sibirya steplerinin güneyi olarak belirlenmiştir.
Orta Asya, karasal bir iklime sahiptir. Türklerin yaşadıkları bu coğrafya, onların göçebe bir hayat tarzını benimsemelerine ve mücadeleci bir karaktere sahip olmalarına neden olmuştur.
Ön Türkler
Orhun Yazıtları'nda kullanılan dil, Türk dilinin ve Türk halklarının çok eskiye dayandığını göstermektedir. Hunlar öncesi Türk toplulukları hakkında,
Karasuk kültürü
Afayesnova kültürü
Andrenova kültürü
Anav kültürü
olarak adlandırılan dört ana bölgeden bahsedilmektedir. Ön-Türkler hakkında Şölgentaş, Kurgan, Pazırık kalıntıları bulunmaktadır.
Ön-Türkler Orta Asya'daki iklimsel değişikler yüzünden yerleşik hayattan, göçebe hayata geçmek zorunda kalmışlardır. Kendilerine yazlık ve kışlık bölgeler tayin etmişlerdir. Ön-Türkler ile ilgili yapılan araştırmalarda yerleşik kültüre ait objelere rastlanılmaktadır. Ön-Türkler'de geyik ön plana çıkmaktadır. Türk kavimleri atla göçebe hayata geçtikten sonra tanışmıştır. Ön-Türkler'e ait mağara resimlerinde "geyik boynuzu takmış at figürlerine" rastanılmaktadır. Bu durum, Türklerin ata geçiş dönemi yaşadıklarını göstermektedir.
Orta Asya'da görülen iklim değişiklikleri, Türk kavimlerinin ilk göç hareketlerine sebep olmuştur. Hint yarımadasına, Ortadoğu'ya, Karadeniz'in kuzeyine, Çin'e, Sibirya'nın kuzeyine doğru göçler yaşanmış ve Türk kavimleri oradaki halkların içine karışmışlardır. Göçü tercih etmeyen Türk kavimleri ise Orta Asya'nın değişen koşullarına adapte olmaya çalışmışlardır.
M.Ö. 400 yıllarında Saka ya da İskit olarak adlandırılan Batı Türkistan ve Karadeniz çevresinde kurulan ve Orta Asya'nın içlerine doğru uzanan devlete ait buluntularda Türk kültürünü yansıtan objelere rastlanılmaktadır. Bu durum, Sakaları oluşturan halkın bir kısmının ya da Saka devletinin Türk olduğu yönünde düşüncelere sebep olmaktadır. Tarih bilimcilerin bir kısmı ve Türkolog'lar Sakaların Türk olduğunu ileri sürmektedir. Hun devletinin ise Sakaların çöküntüye geçmesiyle doğu kanadını idare edenlerin ve doğu kanadı halklarının kurduğu bir devlet olduğu görüşünü benimsemektedirler.
ANAYURTTA KURULAN İLK UYGARLIKLAR
1-Anav kültürü ( M.Ö. 4500-M.Ö. 1000)
Anav kültürü, bugünkü Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat yakınlarındaki Anav bölgesinde yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır.
Yapılan araştırmalara göre Anav kültürü insanları yerleşik hayata geçmişlerdi, dokumacılığı biliyorlardı, topraktan ve bakırdan eşyalar yapabiliyorlardı.
2-Afanasyevo kültürü (M.Ö.3000-M.Ö. 1700)
Altay ve Sayan dağlarının kuzeybatısındaki bozkırlarda gelişen bir kültürdür. Afanasyevo toplumu, avcı ve savaşçı bir toplumdu. Bu kültür Orta Asya uygarlığının temelini oluşturmuştur.
3-Andronova kültürü ( M.Ö.1700- M.Ö. 1200)
Altay-Tanrı dağları, Güney Sibirya ve Hazar Denizi’nin doğusuna kadar olan bölgede oluşmuş bir kültürdür. Afanasyevo kültürünün gelişmiş bir halidir. Bu dönemde ilk defa tunçtan ve altından eşya yapılmıştır. Bu kültürde insanlar atı binek ve yük hayvanı olarak kullanmışlardır.
4-Karasuk kültürü ( M.Ö. 1200-M.Ö.700)
Bu kültür adını, Yenisey ırmağının kollarından biri olan Karasuk nehrinden almıştır. Demir ilk olarak bu kültürde kullanılmıştır. Bu kültürde toplum keçeden çadır yapmayı öğrenmiş ve üzeri çadırla örtülü, dört tekerlekli arabalar kullanmışlardır.
5-Tagar kültürü ( M.Ö. 700-M.Ö 100)
Abakan bölgesinde görülen kültürdür. Tagar kültürüne ait çok sayıda kalıntı bulunmuştur.
HUNLARDAN ÖNCEKİ TÜRKLERİN YAŞAYIŞI
Çin kaynaklarında Orta Asya’nın Hunlardan önceki sahiplerinden Hiung-nu diye bahsedilmektedir.
Bozkır iklimi Türklerin karakterini etkilemiştir. Zor koşulların getirdiği kendine güven, güçlü bir irade, dayanıklılık ve kanaatkarlık Türk milletinin başlıca özellikleri olmuştur.
Bozkırlar tarımdan çok hayvancılığa elverişlidir. Atın ehlileştirilmesi Türklerin hayatını kolaylaştırmıştır. Ekonomik hayatın temeli hayvancılığa dayanmaktadır. Türkler sürülerine ot ve su bulabilmek için konar göçer bir hayat yaşamışlardır.
Evcilleşen hayvanların beslenmesi için bazı bitkileri ekmek zorunda kalınca tarıma önem vermişlerdir. Türkler tarımla uğraşmaya başladıktan sonra toprağa büyük önem vermişlerdir. Türkçe’de bilinen ilk tarım sözcüğü saban bu dönemde ortaya çıkmıştır. Türkler hayvanlarına yem olarak yonca, kendi beslenmeleri için de mısır yetiştirmişlerdir.
İlk Çağ'da Türk Dünyası[
Ana madde: BÜYÜK HUN İMPARATORLUGU
Ana madde: BATI HUN İ MPARATORLUGU
Hunlardan kalan bir kemer tokası
İlk çağ'da Tüm Orta Asya'yı egemenliği altına alan devlet, Çin kaynaklarında Hiung-nu olarak geçen Büyük Hun İmparatorluğu'dur. M.Ö. 220 yıllarında kurulduğu tahmin edilen bu devlet, Türk boylarının konfederatif birliğine dayanmaktadır. M.Ö. 220 yıllarında Teoman ve yerine geçen oğlu Mete Han (Mo-dun) döneminde güçlenmiştir. Büyük Hun İmparatorluğu ve yarattığı tarihi etkiler M.S. 500'lere kadar sürmüştür. Bu dönemde Türk kavimlerinin en büyük düşmanı Çin olmuştur.
Batı Hun İmparatorluğu (Güney Hunlar)(Çin Seddi'nin kuzey toprakları ve Doğu Türkistan)
1.Chao Hun Devleti (Güney Hunlar'ın devamı)(Çin Seddi'nin kuzey toprakları ve Doğu Türkistan)
400'lerde Türk Dünyası[
Büyük Hun medeniyetinin ortadan kalktığı bu dönem; Orta Asya'nın yeniden toparlanma dönemidir. Avrupa için Avrupa Hunları'nın dönemidir. Afganistan ve çevresinde de Akhunlar'ın görüldüğü dönemdir.
Bu yıllarda kurulan Türk devletleri;
Afganistan'da: Ak Hunlar
Avrupa'da:Avrupa Hun İmparatorluğu
Orta Asya'da: Tabgaç Devleti, Hsia Hun Devleti, Kuzey Liang Hun, Lov-Lan Hun, Asya Avarları, Otuz Oğuz ve Dokuz Oğuz Devletleri, Onogur Devleti.
.
500'lerde Türk Dünyası[
Afganistan'da: Ak Hunlar
Avrupa'da: Avarlar
Kafkasya ve Karadeniz'de: Sibirler
Orta Asya'da: bölünen Tabgaç Devletleri, Orta Asya'yı yeniden tek çatı altında toparlayan Göktürkler.
.
600'lerde Türk Dünyası[
Avrupa'da: Avarlar
Kafkasya ve Karadeniz'de: Hazar Kağanlığı
Kazan'da:Büyük Bulgarya ve İtil Bulgarları.
Orta Asya'da: Çin hakimiyeti.
700'lerde Türk Dünyası[
Avrupa'da: Avarlar ve Tuna Bulgarları.
Kafkasya ve Karadeniz'de: Hazar Kağanlığı
Kazan'da:İtil Bulgarları.
Orta Asya'da: 2. Göktürk Dönemi ve Batı Türkistan'da Türgişler sonra Karluklar.
.
800'lerde Türk Dünyası[
Avrupa'da: Peçenek Hanlığı, Uz Hanlığı, Tuna Bulgarları (874'de Slavlaştı)
Kafkasya ve Karadeniz'de: Hazar Kağanlığı
Kazan'da:İtil Bulgarları
Orta Asya'da: Doğu'da Uygurlar ve Batı Türkistan'da Karluklar.Sibirya'da Kimekler.
Mısır'da: Tolunoğulları.
900'lerde Türk Dünyası[
Avrupa'da: Peçenek Hanlığı, Uz Hanlığı, Kıpçak Hanlığı, Macar Devleti. (955'de Slavlaştı)
Kafkasya ve Karadeniz'de: Hazar Kağanlığı
Kazan'da:İtil Bulgarları
Orta Asya'da: Doğu'da Kırgızlar ve Kansu Uygurları, Turfan Uygurları; Batı Türkistan'da Karahanlılar; Çin sınırında Şato Türk devletleri.
Afganistan ve İran'da: Gazneliler.
Mısır'da: Akşitler.
1000'lerde Türk Dünyası[
Avrupa'da: Peçenek Hanlığı, Kıpçak Hanlığı
Kazan'da:İtil Bulgarları
Orta Asya'da: Kırgızlar ve Batı Türkistan'da Batı ve Doğu Karahanlılar; Uygur beylikleri; Hazar Denizi doğusunda Oğuz Yabgu Devleti ve 1040'da Selçuklular.
Afganistan ve İran'da: Gazneliler.
Anadolu'da:Selçuklular'a bağlı uç beylikleri.
1100'lerde Türk Dünyası[
Avrupa'da: Kıpçak Hanlığı
Kazan'da:İtil Bulgarları
Orta Asya'da: Kırgızlar ve Batı Türkistan'da Batı ve Doğu Karahanlılar; Uygur beylikleri.
Selçuklu Devletleri:Irak, Kirman, Suriye, Horasan ve Anadolu Selçuklular; Azerbaycan-İran-Kerkük-Şam Atabeylikleri.
Batı Türkistan ve İran'da: Harzemşahlar.
Anadolu'da:İlk Anadolu Beylikleri ve Anadolu Selçuklu Devleti.
Mısır'da:Eyyubiler
1200'lerde Türk Dünyası
1200'lerde başlayan Moğol istilası
Kazan'da:Moğol Hakimiyeti
Orta Asya'da: Moğol Hakimiyeti.
İran'da:Moğol Hakimiyeti.
Anadolu'da:Moğol Hakimiyeti ve 2.Dönem Beylikler
Mısır'da:Eyyubiler
Hindistan'da:Delhi Sultanlığı
.
1300'lerde Türk Dünyası
Kazan'da:Altınordu Devleti.
Orta Asya'da: Çağatay Devleti.
İran'da:İlhanlı Devleti.
Anadolu'da: Osmanlı ve Diğer Beylikler; Akkoyunlular ve Karakoyunlular.
Mısır'da:Memlükler.
Hindistan'da:Delhi Sultanlığı.
1400'lerde Türk Dünyası[
Kazan'da:Altınordu Devleti.
Orta Asya'da ve İran'da: Timur Devleti.
Anadolu'da ve Avrupa'da: Osmanlı'nın Genişlemesi, Akkoyunlular.
Mısır'da:Memlükler.
Hindistan'da:Delhi Sultanlığı.
1500'lerde Türk Dünyası[
Kazan'da ve Karadeniz Kuzeyi'nde:Kazan Hanlığı, Kırım Hanlığı, Astrahan Hanlığı, Kasım Hanlığı.
Sibirya'da:Sibir Küçüm Hanlığı.
Orta Asya'da:Nogay Hanlığı, Kazak Hanlığı, Özbek Hanlığı, Hive Hanlığı, Doğu Türkistan Hanlığı.
İran'da: Safevi Devleti.
Anadolu'da, Avrupa'da ve Mısır'da: Osmanlı Devleti
Hindistan'da:Babürlüler.
1600'lerde Türk Dünyası[
Kazan'da ve Karadeniz Kuzeyi'nde: Rus hakimiyeti.
Orta Asya'da: Buhara Hanlığı, Doğu Türkistan Hanlığı.
İran'da: Safevi Devleti.
Anadolu'da, Avrupa'da ve Mısır'da: Osmanlı Devleti
Hindistan'da:Babürlüler.
.
1700'lerde Türk Dünyası[
Rusların Orta Asya ve Sibirya'ya doğru ilerleyişi
Kazan'da ve Karadeniz Kuzeyi'nde: Rus hakimiyeti.
Orta Asya'da: Kuzey bölgeler ve Sibirya Rus hakimiyeti. Buhara Hanlığı, Hokand Hanlığı, Kırgız Hanlığı, Doğu Türkistan Hanlığı.
İran'da: Afgan Hotaki Hanedanlığı, 1736'dan itibaren Avşar Hanedanlığı.
Anadolu'da, Avrupa'da ve Mısır-Afrika'da: Osmanlı Devleti
Hindistan'da: Babürlüler.
1800'lerde Türk Dünyası
Çin'in Orta Asya'ya ilerleyişi
Kazan'da ve Karadeniz Kuzeyi'nde,Kafkasya'da: Rus hakimiyeti.
Orta Asya'da: Kuzey bölgeler-Sibirya ve Türkistan'da Rus hakimiyeti.
Doğu Türkistan ve Moğolistan'da: Çin hakimiyeti.
İran'da: Avşar Hanedanlığı ve 1781'den sonra Kaçar Hanedanlığı (Türk soylu).
Anadolu'da, Avrupa'da ve Mısır-Afrika'da: Osmanlı Devleti.
Hindistan'da: 1850'ye kadar Babürlüler.(İngilizler'in işgali)
1900'lerin Başlarında Türk Dünyası[
Kazan'da ve Karadeniz Kuzeyi'nde,Kafkasya'da: Rus hakimiyeti.
Orta Asya'da: Kuzey bölgeler-Sibirya ve Türkistan'da Rus hakimiyeti.
Doğu Türkistan ve Moğolistan'da: Çin hakimiyeti.
İran'da: Kaçar Hanedanlığı (Türk Soylu)- Modern İran'a geçiş.
Anadolu'da, Avrupa'da ve Mısır-Afrika'da: Osmanlı'nın Çöküşü.
Hindistan'da: 1850'ye kadar Babürlüler.(İngilizler'in işgali)
