SİTEME HOŞGELDİNİZ..(TARİH ÖGRETMENİ AYTEN ARSLAN)

DEVLET YÖNETİMİ

·         Orta Asya Türk Devletlerinde görülen hakimiyet anlayışı, İslamiyet’in kabulünden sonra kurulan Türk Devletlerinde de aynen devam ettirilmiştir. Buna göre “ülke toprakları hanedan üyelerinin ortak malı” sayılmış ve “kut” anlayışı İslam egemenlik anlayışına uygun olarak aynen devam ettirilmiştir.

·         Gaznelilerle birlikte, İslamiyet’in de etkisiyle, kut anlayışı “sultan” anlayışına dönüşmüş ve hükümdar Allah’ın yeryüzündeki gölgesi sayılarak “karizmatik devlet adamlığı” anlayışı devam ettirilmiştir.

·         Hükümdarların kullandığı ünvanlar:        Karahanlılarda: Han ve hakan

Gaznelilerde: Teğin ve sultan

B. Selçuklu Devletinde ise: Yabgu, melik ve sultan’dır. 

·         Hükümdar olan kişinin bazı hakimiyet sembolleri bulundurması gerekiyordu. Bunlar: Para bastırmak, hutbe okutmak, elkab (lakap-unvan) bulundurmak, hilat (elbise), nevbet (mehter), tuğra, sancak, taht, saltanat çadırı veya saray’dır.

·          Orta Asya Türk Devletlerinde görülen kurultay ve toy geleneği “Divan” adıyla devam ettirilmiştir.

Belli başlı divanlar şunlardır:

Divan-ı Mezalim	Saray mahkemesi’dir. Başında hükümdar bulunur.
Büyük Divan* (Divan-ı Saltanat)	Hükümet görevini yürütür.
Divan-ı Tuğra (İnşaa)	İç ve dış yazışmaları düzenleyen divandır.
Divan-ı İstifa (Müstevfi)	Mali işlerden sorumlu divandır
Divan-ı Arz (Arız)	Askeri işleri düzenleyen divandır.
Divan-ı İşraf**  (Müşrif)	İdari,askeri, adli ve mali işleri denetleyen kurumdur.

*Karahanlılarda “Büyük Divan”ın başında bulunan kişiye “Yuğruş”, B. Selçuklu Devletinde ise “vezir” (sahib-i divan-ı devlet veya Hace-i Buzurg) adı verilmekteydi.

**“Divan-ı İşraf” aynı zamanda devlet memurlarını denetleyen bir müfettişlik kurumudur. Bu kurumun başında “müşrif” adı verilen müfettişler bulunmaktaydı.

·         Saray Teşkilatı: Devletin yönetimi ile ilgili bütün işlerin yürütüldüğü ve aynı zamanda hükümdar ve ailesinin günlük yaşamını sürdüğü yerdir. Saray ve hükümet arasındaki irtibatı sağlama işine “Hacib” adı verilmekteydi.  Saray işlerinin yürütülmesinde bir görevli bulunmaktaydı. 

Bunlar:

Hacibü’l-hüccab (has hacib)	Saray teşkilatının başında bulunan kişiye verilen ünvandır.
Emir-i Candar	Saray muhafız komutanı
Kapucubaşı	Sarayın her türlü hizmetinden sorumlu kişidir
Emir-i Ahur	Atların bakımından sorumlu kişidir.
Emir-i Alem	Devlete ait bayrak ve sancaklardan sorumlu kişidir.

·         Taşra Teşkilatı: Taşra teşkilatında yer alan eyaletlerin yönetiminden “Şıhne” adı verilen askeri valiler bulunurdu. Eyaletlerin bağlı bulunduğu bölgenin başında ise “melik” ünvanı taşıyan hanedan mensupları bulunurdu. Büyük Selçuklu devletinde bu eyaletlere “Atabeyler”in eğitiminde ve kontrolünde bulunan melikler atanmaktaydı.

Eyaletlerin dışında sultana bağlı “metbu (tabi) devletler” bulunmaktaydı. bunların başında “Sultan-ı Azam” denilen yöneticiler bulunmaktaydı.

Bunların dışında eyaletlerde bulunan diğer yöneticiler ve kurumlar ise şunlardır:

Amid	Şehir ve kasabaların mülki idaresinden sorumludur
Amil	Şehir ve kasabaların mali idaresinden sorumludur
Muhtesib	Belediye işlerinden sorumludur. Aynı zamanda çarşı ve pazarları denetler.
Ulag	Posta teşkilatına verilen isimdir.