TOPRAK TEŞKİLATI
· İlk Türk-İslam Devletlerinin hepsinde ülke toprakları devlet mülkiyetindeydi. Buna göre
Mir’i arazi şu bölümlere ayrılmıştır:
§ Has Arazi: Hükümdara ait topraklardır. Geliri doğruda hazineye aittir.
§ Öşr’i Arazi: Müslümanlara ait topraklardır ve üzerinden Öşür vergisi alınırdı.
§ Haraci Arazi: Gayr-i Müslimlere ait topraklardır ve üzerinden Haraç vergisi alınırdı.
§ İkta Arazi: Bu topraklar, maaş karşılığında devlet görevlilerine bulundukları makamlara göre verilirdi. İkta sahipleri ellerinde bulundurdukları toprakların geliriyle asker yetiştirmek zorundaydılar. Bu uygulama aynı zamanda tarım ve üretimin sürekliliğini sağlamada etkili olmuştur.
Not: İkta sistemi Türk-İslam devletlerinde ilk defa vezir Nizamü’l-mülk tarafından B. Selçuklu Devletinde uygulanmıştır.
Not: Köylüler ellerinde bulundurdukları toprakların sadece kullanma hakkını veraset yoluyla miras bırakabilirlerdi. Ev, bahçe ve ağıl gibi yerler özel mülkiyet sayılmış ve bunun dışında kalan tarım arazisi, ormanlar ve otlaklar ise devlet toprakları sayılmıştır.
§ Vakıf Arazi: İlmi, sosyal ve dini kurumların giderlerini karşılamak amacıyla ayrılan topraklardır. Vakıf arazisinin gelir ve giderlerini düzenleyen kişiye “Mütevelli” adı verilirdi.
